Zuivel op een kantelpunt
Nederland is zuivelland bij uitstek. We exporteren melk en kaas over de hele wereld. Maar onze industrie piept en kraakt. Weilanden veranderen in eentonige grasvelden, vogels verdwijnen en boeren raken klem tussen kosten en regelgeving. De vraag is niet óf we het systeem moeten veranderen, maar hóé.
De prijs van efficiëntie
Over ‘turbogras’ en verdwijnende grutto’s
Boerderijen werden groter, koeien produceerden meer melk per dier en kleinschalige bedrijven verdwenen in rap tempo. Dit resulteerde in wat we vandaag de dag kennen als intensieve landbouw.
Het resultaat? Weilanden die meer weg hebben van strakke golfbanen, vol ‘turbogras’. Perfect om het vee mee te voeren en dus de melkproductie op te schroeven, maar een ramp voor de natuur. Ons eigen Friese weidelandschap, ooit gekenmerkt door kruidenrijke graslanden, slingerende sloten en zingende weidevogels, is daar het voorbeeld van. Het is nu stil. Veel te stil.
Waar zijn de vogels gebleven?
Insecten, vogels en planten die ooit bloeiden in het Nederlandse landschap, verdwijnen in een alarmerend tempo. Ook de grutto, onze nationale vogel, is in gevaar. In 2022 telde Nederland 25.000 broedparen, een fractie van wat het ooit was. Logisch. Die uniforme velden met dat ‘turbogras’ bieden immers maar weinig voedsel en schuilplaatsen voor dieren. “Wij zijn bijna wereldkampioen biodiversiteitsverlies”, stelde wetenschappelijk directeur van Naturalis en ecoloog Koos Biesmeijer in Trouw.
De impact reikt verder dan Nederland. Voor soja-importen, gebruikt als veevoer, worden jaarlijks duizenden hectares regenwoud gekapt. Ondertussen draagt intensieve bemesting bij aan stikstofoverschotten die natuurgebieden bedreigen. In 2022 waarschuwde de Europese Unie dat de waterkwaliteit in Nederland tot de slechtste van Europa behoort.
De sociale tol
Boeren in het nauw
Voor boeren lijkt de toekomst even onzeker als het landschap waarop ze werken. Sinds de jaren 80 is het aantal melkveebedrijven gehalveerd. Boeren kampen met schulden, stijgende kosten en lage melkprijzen. Ondertussen verwachten consumenten goedkope producten én hoge duurzaamheidsstandaarden – een bijna onmogelijke combinatie. Het stikstofbeleid, ingevoerd in 2019, was voor veel boeren de spreekwoordelijke druppel.
Stikstof, protesten en perspectief
Protesten met trekkers op het Malieveld symboliseren een diepgeworteld probleem: boeren voelen zich de speelbal van politiek, consumenteneisen en marktdruk. Veel boeren beseffen dat het anders moet en zouden niets liever willen dan verduurzamen, maar ze krijgen simpelweg het perspectief niet geboden. Niet vanuit de overheid, niet vanuit de markt. En dat laatste is precies waar wij ons hard voor maken.
Tijd voor een positief geluid
Samen veranderen we de zuivelwereld
De Nederlandse zuivelindustrie staat op een kruispunt. De uitdagingen op het gebied van biodiversiteit, klimaat en sociale rechtvaardigheid zijn groot. Maar óók interessant. Het herstel van balans tussen natuur, economie en maatschappij vraagt om samenwerking tussen boeren, beleidsmakers en consumenten. Precies zoals het vroeger was. Precies zoals we het de komende jaren moeten doen.
Zo kan het ook
Er moet meer duurzaam perspectief ontstaan vanuit de markt. Alleen dan kunnen boeren écht toekomstbestendige keuzes maken. Tijd voor een systeem waarin:
- Biodiversiteit terugkeert – kruidenrijke weilanden vol insecten en weidevogels.
- Boeren eerlijk worden beloond – duurzaam produceren zonder financiële valkuilen.
- Koeien een goed leven hebben – met voldoende ruimte en weidegang.
- Voedsel weer daadwerkelijk voedt – kaas zonder onnodige toevoegingen.
Benieuwd hoe jij kunt bijdragen aan een regeneratieve zuivelsector? Lees meer over onze missie en proef zelf hoe duurzaamheid smaakt.
Bronnenlijst
De informatie op deze pagina is gebaseerd op diverse bronnen over de geschiedenis van voedselproductie en de zuivelindustrie. Meer weten? Bekijk de volgende artikelen en publicaties:
